Na poniższych rysunkach (A i B) zilustrowano dwa sposoby uzyskiwania odporności
na określone patogeny.

a) Spośród poniższych określeń wybierz po dwa, które poprawnie opiszą nabytą
odporność na określone patogeny w przypadku przedstawionym na rysunku A
i w przypadku przedstawionym na rysunku B.

b) Wyjaśnij, na czym polega różnica w nabywaniu odporności w przypadku
przedstawionym na rysunku A i w przypadku przedstawionym na rysunku B.

Insulina jest hormonem białkowym (peptydowym) wytwarzanym przez organizm człowieka,
regulującym poziom cukru we krwi. Niedobór tego hormonu prowadzi do cukrzycy, a ta –
do zaburzenia pracy wielu narządów. Insulinę jako substancję leczniczą pozyskiwano dawniej
z organizmów zwierząt hodowlanych. Ta insulina nieco różni się składem aminokwasowym
od insuliny ludzkiej. Obecnie insulina jest produkowana biotechnologicznie przez pałeczki
okrężnicy (bakterie) zmodyfikowane technikami inżynierii genetycznej poprzez
wprowadzenie do nich genu ludzkiej insuliny.

a) Podaj nazwę narządu, którego komórki wytwarzają insulinę, oraz jej rolę w regulacji poziomu cukru w organizmie człowieka.

Nazwa narządu:

Rola insuliny:

b) Na podstawie tekstu i własnej wiedzy sformułuj argument potwierdzający korzyści
dla człowieka wynikające ze stosowania insuliny pochodzenia biotechnologicznego,
w porównaniu z insuliną odzwierzęcą.

Na wykresie przedstawiono proporcjonalny udział rozmiarów poszczególnych części ciała
w stosunku do rozmiarów całego ciała człowieka w różnych fazach jego rozwoju
osobniczego.

Na podstawie wykresu określ tendencję zmian proporcji głowy do reszty ciała człowieka
w trakcie jego rozwoju osobniczego.

Zależnie od przyczyny wyróżnia się różne rodzaje chorób człowieka, np.: choroby zakaźne,
choroby o podłożu genetycznym czy alergicznym.
Spośród wymienionych nazw chorób człowieka wybierz i podkreśl wszystkie te, które są
skutkiem mutacji.

W rdzeniu kręgowym znajdują się ośrodki bezwarunkowych odruchów nerwowych oraz drogi nerwowe biegnące w istocie białej, prowadzące do mózgu i – z mózgu. Występują tu włókna czuciowe wstępujące, które przesyłają bodźce czuciowe z rdzenia do mózgu, oraz włókna nerwowe zstępujące, które wychodzą z ośrodków ruchowych mózgu. Każdy odcinek rdzenia kręgowego unerwia czuciowo i ruchowo odpowiedni odcinek ciała. Po niefortunnym skoku, np. „na główkę” do płytkiego zbiornika wodnego, i urazie kręgosłupa następuje paraliż mięśni i zanik czucia poniżej miejsca przerwania rdzenia oraz brak kontroli oddawania moczu i kału.

a) Podaj, dlaczego po niefortunnym skoku „na główkę” do płytkiego zbiornika wodnego występuje paraliż mięśni i zanik czucia.
b) Określ, czy odruch kolanowy u człowieka sparaliżowanego po takim skoku będzie mógł funkcjonować prawidłowo. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając typ tego odruchu oraz lokalizację jego ośrodka.

Spośród przykładów A–D wymienionych poniżej wybierz i zaznacz ten, który poprawnie określa funkcję wątroby.

Leptyna jest hormonem peptydowym, uczestniczącym w kontroli przyjmowania pokarmu. Hormon ten, zwany również „hormonem sytości”, jest syntetyzowany i wydzielany głównie przez komórki białej tkanki tłuszczowej. Działa on poprzez receptory leptynowe znajdujące się w neuronach podwzgórza. Głównym efektem działania leptyny jest zarówno pobudzanie grupy neuronów, które zwiększają wydzielanie peptydów α-MSH i CART odpowiedzialnych za uczucie sytości, jak i hamowanie syntezy oraz wydzielanie przez neurony neuropeptydu Y – jednego z najsilniejszych czynników powodujących łaknienie. U niektórych osób występuje mutacja w obrębie genu kodującego leptynę lub genu receptora leptyny.

Na podstawie: http//www.kzf.amp.edu.pl/files/pl/laknienie

a) Na podstawie tekstu wyjaśnij, w jaki sposób mutacja genu leptyny powodująca np. powstanie kodonu STOP wpływa na łaknienie (pobieranie pokarmu przez człowieka). W odpowiedzi uwzględnij rolę peptydów wymienionych w tekście.
b) Na podstawie tekstu określ prawdopodobną przyczynę wzmożonego łaknienia u części osób otyłych, mimo występującego u nich podwyższonego stężenia leptyny.

Często spotykaną formą niedozwolonego dopingu fizjologicznego są transfuzje krwi. Stosowane są zarówno autotransfuzje krwi własnej, uprzednio zmagazynowanej, jak i transfuzje krwi pochodzącej od wyselekcjonowanych dawców. Oczekiwanym efektem takiej transfuzji jest szybkie uzyskanie zwiększonej zdolności do wysiłku fizycznego.

Na podstawie: A. Zięba, Mroczna strona medalu, „Wiedza i życie”, http://archiwum.wiz.pl

Wyjaśnij, w jaki sposób transfuzje krwi wpływają na zwiększenie wydolności fizycznej zawodnika. W odpowiedzi odnieś się do składu krwi i jej roli w organizmie.

Ściany kanalików zbiorczych nerki charakteryzują się zmienną przepuszczalnością dla wody. Przechodzenie wody z płynu kanalikowego przepływającego wzdłuż kanalika zbiorczego odbywa się przez specyficzne pory wodne zbudowane z białka akwaporyny 2 (AQP2). Jeśli komórki kanalika zbiorczego mają w błonach bardzo dużo cząsteczek akwaporyny 2, co jest wynikiem działania krążącej we krwi wazopresyny (ADH), to woda łatwiej opuszcza płyn kanalikowy.

Na podstawie: D.McLaughlin, J. Stamford, D. White, Krótkie wykłady. Fizjologia człowieka, Warszawa 2012.

a) Podaj nazwę etapu procesu tworzenia się moczu zachodzącego w nerce przy udziale akwaporyny 2.
b) Określ, w jaki sposób niedobór wazopresyny wpływa na objętość wydalanego moczu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do informacji przedstawionych w tekście.
c) Podaj nazwę miejsca wytwarzania wazopresyny (ADH) w organizmie człowieka i nazwę miejsca jej uwalniania do krwi.

Insulina i glukagon to hormony regulujące poziom glukozy we krwi człowieka.

Określ, w których procesach uczestniczy insulina, a w których – glukagon. Zaznacz G, jeśli proces jest zależny od glukagonu, albo I – jeśli jest zależny od insuliny.

Amerykańscy naukowcy opracowali szczepionkę na czerniaka. Ale nie jest to szczepionka klasyczna – profilaktyczna, ale lecznicza, podawana choremu już człowiekowi. Badacze zsekwencjonowali genomy komórek pobranych od pacjentów chorych na zaawansowanego czerniaka. Celem było zidentyfikowanie zmutowanych białek – neoantygenów – charakterystycznych tylko dla komórek czerniaka konkretnego pacjenta. Następnie zbadano, które neoantygeny wywołają najsilniejszą odpowiedź układu odpornościowego. Po opracowaniu preparatu podano go pacjentom. Dzięki szczepionce rozsiew komórek czerniaka u pierwszych pacjentów został powstrzymany. Nadal jednak szczepionka ta jest terapią eksperymentalną. Wcześnie wykryty i szybko usunięty czerniak jest obecnie prawie w 100% uleczalny.

Na podstawie: B. Carreno, G. Linette, A dendritic cell vaccine increases the breadth and diversity of melanoma neoantigen-specific T cells. „Science”, maj 2015.

a) Wyjaśnij, dlaczego opisana szczepionka zastosowana u jednego pacjenta może być nieskuteczna dla innych osób. W odpowiedzi uwzględnij mechanizm odpowiedzi immunologicznej.
b) Podaj przykład postępowania człowieka, które zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na czerniaka.

Insulina i glukagon to hormony regulujące poziom glukozy we krwi człowieka.

Określ, w których procesach uczestniczy insulina, a w których – glukagon. Zaznacz G, jeśli proces jest zależny od glukagonu, albo I – jeśli jest zależny od insuliny.

Na poniższym schemacie przedstawiono budowę ciałka nerkowego, w którym filtrowana jest krew. Jego część stanowi torebka kłębuszka wraz z kłębuszkiem naczyniowym, który jest zbudowany z naczyń włosowatych.

Na podstawie:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gray1130.svg

1. Na podstawie schematu wyjaśnij, na czym polega mechanizm filtracji kłębuszkowej. W odpowiedzi uwzględnij budowę naczyń krwionośnych kłębuszka nerkowego oraz torebki kłębuszka.
2. Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało prawdziwe informacje dotyczące skutków wzrostu ciśnienia krwi w tętniczce doprowadzającej na proces filtracji krwi w kłębuszkach naczyniowych. Podkreśl właściwe określenie w każdym nawiasie.

Na schemacie przedstawiono łuk odruchowy odruchu kolanowego.

Na podstawie: C. Hickman, L. Roberts, A. Larson, Integrated principles of zoology, New York 2001.

1. Do kresek narysowanych na schemacie wzdłuż neuronów oznaczonych literą Z dorysuj groty strzałek tak, aby ilustrowały kierunek przepływu impulsu nerwowego w tych neuronach.

2. Podkreśl nazwę rodzaju neuronu oznaczonego na schemacie literą X.

neuron czuciowy, neuron pośredniczący, neuron ruchowy

3. Oceń, które informacje dotyczące odruchu kolanowego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

W 2013 r. opublikowane zostały rekomendacje na temat suplementacji witaminy D dla mieszkańców Europy Środkowej, w tym dla Polski. Opracowano je osobno dla kobiet ciężarnych oraz dla wszystkich grup wiekowych – od noworodków aż po seniorów. Stwierdzono, że ponad 90% Polaków ma niedobory witaminy D. Z tego powodu nawet zdrowe osoby powinny zażywać tę witaminę, ponieważ przy dawkach terapeutycznych praktycznie niemożliwe jest jej przedawkowanie (hiperwitaminoza).

Na podstawie: Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D, Zalecenia opracowane przez Polską Grupę Roboczą International University Family; Medicine Club https://www.tvmed.pl

1. Wyjaśnij, dlaczego ludzie żyjący w strefie klimatycznej Polski są narażeni na niedobory witaminy D w organizmie. W odpowiedzi uwzględnij miejsce i sposób jej wytwarzania.
2. Wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy D wiąże się również z wyższym ryzykiem krzywicy u dzieci. W odpowiedzi odnieś się do funkcji, jaką ta witamina spełnia w układzie pokarmowym człowieka.