W organizmach oligosacharydy i polisacharydy pod wpływem działania enzymów mogą ulegać hydrolizie.
Na rysunku schematycznie przedstawiono, katalizowaną przez enzym, hydrolizę sacharozy, której etapy oznaczono literami (A–D) oraz wykres zależności szybkości reakcji enzymatycznej od stężenia substratu.

Na podstawie: N.A. Campbell, J.A. Urry, M.L. Cain, S.A. Wasserman, P.V. Minorsky, R.B. Jackson, Biologia, Poznań 2012, s. 78; B.D. Hames, N.M. Hooper, Biochemia, Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 83, 96–99; M. Barbor, M. Boyle, M. Cassidy, K. Senior, Biology, London 1999, s. 73.

a) Korzystając z podanych informacji wyjaśnij, dlaczego przy wysokim stężeniu substratu jego dalszy wzrost nie wpływa już na zwiększenie szybkości reakcji enzymatycznej.
b) Wiedząc, że w przedstawionym enzymie centrum aktywne jest miejscem, do którego może przyłączać się inhibitor, określ jaki typ inhibicji enzymu może zachodzić w przypadku tej reakcji i wyjaśnij, na czym ona polega.
c) Wiedząc, że sacharoza jest w organizmach roślinnych główną formą transportu węglowodanów, przedstaw drogę jej przemieszczania (od miejsca powstania do miejsca rozładunku) oraz podaj nazwę tkanki, w której ten transport odbywa się.
d) Podaj nazwę enzymu katalizującego reakcję hydrolizy sacharozy w przewodzie pokarmowym człowieka oraz miejsce jego wytwarzania i działania.
e) Do każdego etapu hydrolizy (A–D) przyporządkuj jego prawidłowy opis wybrany spośród podanych (1-5).

1. Odłączenie produktów od enzymu.
2. Przekształcanie substratu w produkty.
3. Przyłączenie cząsteczki wody do wolnego substratu.
4. Enzym z centrum aktywnym gotowy do przyłączenia substratu.
5. Przyłączenie substratu do enzymu, powstanie kompleksu enzym-substrat (ES).

Na schemacie przedstawiono pewien proces metaboliczny.

Na podstawie: E. Bańkowski, Biochemia, Wrocław 2006, s. 196–200.

a) Na podstawie schematu uzasadnij, że przedstawiony proces jest cyklem przemian metabolicznych.
b) Określ, czy przedstawiony proces jest procesem anabolicznym, czy katabolicznym. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.
c) Wyjaśnij, na czym polega znaczenie adaptacyjne przedstawionego procesu dla zwierząt lądowych.
d) Podaj nazwę narządu człowieka, w którym zachodzi przedstawiony proces.
e) Podaj, jaki rodzaj diety należy zastosować w przypadku pacjenta, u którego stwierdzono wrodzony niedobór jednego z enzymów uczestniczących w opisanym procesie, co skutkuje podwyższonym stężeniem amoniaku w jego organizmie. Odpowiedź uzasadnij.

Na rysunku przedstawiono dwie próby doświadczenia: do dwóch probówek wlano taką samą objętość wodnego roztworu ludzkiej pepsyny o takim samym stężeniu oraz taką samą ilość ściętego (ugotowanego) białka jaja kurzego. W próbie 1. do probówki dodano kwasu solnego. Po 20 min porównano zawartość obu probówek. Początek doświadczenia i jego wynik pokazano na rysunku.

a) Sformułuj problem badawczy przedstawionego doświadczenia.
b) Określ warunek zewnętrzny, który powinien zostać spełniony dla uzyskania optymalnego przebiegu reakcji, a którego nie podano w opisie doświadczenia i zaproponuj sposób jego spełnienia.
c) Podaj, jaki będzie wynik próby 1. w sytuacji, gdy zamiast pepsyny wprowadzi się ludzką trypsynę. Odpowiedź uzasadnij.

Na rysunku przedstawiono próbę badawczą doświadczenia, którego celem było sprawdzenie, czy roślina może żyć w zamkniętym obiegu tlenu i dwutlenku węgla. W dużym szklanym słoju umieszczono roślinę w doniczce, glebę doniczkową podlano wodą wodociągową, szczelnie dokręcono zakrętkę. Zestaw pozostawiono przez 5 dni w pokoju, w którym utrzymywano temperaturę 20°C oraz normalne warunki dziennego oświetlenia. Codziennie obserwowano wygląd rośliny. Po 5 dniach roślina nadal rosła i miała normalny wygląd. Zauważono również, że okresowo na wewnętrznej ścianie słoja pojawiały się kropelki bezbarwnej cieczy.

a) Opisz próbę kontrolną tego doświadczenia.

b) Uzupełnij opis tego doświadczenia, wypełniając poniższą tabelę.

c) Podaj nazwę cieczy, której kropelki pojawiały się na ścianach słoja i nazwę procesu fizjologicznego, w wyniku którego ta ciecz pojawiła się w zestawie badawczym. Następnie wyjaśnij przyczynę zachodzenia tego procesu u rośliny umieszczonej w tym zestawie.

d) Zaznacz odpowiedź A, B albo C i jej uzasadnienie, wybierając spośród 1-3 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania.

W trakcie trwania doświadczenia pobieranie wody przez badaną roślinę …

Na rysunkach A-E, nie zachowując poprawnej kolejności, przedstawiono przekroje poprzeczne strefy granicznej między korzeniem i łodygą w roślinie okrytonasiennej z rozmieszczeniem tkanek przewodzących w różnych warstwach tej strefy.

Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Morfologia, t. 1., Warszawa 2011, s. 184.

Uporządkuj rysunki A-E w takiej kolejności, aby poprawnie przedstawiały proces przejścia tkanek przewodzących z korzenia do łodygi.

Na rysunkach 1-7 przedstawiono (bez zachowania proporcji wielkości) zwierzęta należące do różnych gromad w królestwie zwierząt.

Źródło: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 313, 317, 321 323, 326, 328.

a) Podaj nazwę gromady, do której należy zwierzę oznaczone cyfrą 1 oraz widoczną na rys. jedną cechę budowy zewnętrznej, charakterystyczną wyłącznie dla tej gromady i występującą u wszystkich jej przedstawicieli.

b) Dopisz prawidłowe dokończenie zdania, wpisując oznaczenia cyfrowe zwierząt spośród 1-7.

Powłoka ciała, zapobiegająca przenikaniu wody do wnętrza ciała dzięki martwym wytworom nabłonka oraz tłuszczowej wydzielinie komórek gruczołowych nabłonka, występuje u zwierząt oznaczonych cyframi …

c) Zaznacz w tabeli znakiem X prawidłowe elementy aparatu ruchu zwierząt oznaczonych cyframi 1 i 4.

d) Zaznacz odpowiedź A, B, C albo D i jej uzasadnienie, wybierając spośród I-IV tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania.

Krew płynie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych u …

e) Przedstaw znaczenie fizjologiczne wydalania kwasu moczowego przez zwierzęta oznaczone cyframi 1 i 7.

Wśród współcześnie żyjących zwierząt zdolnością lotu charakteryzują się owady, ptaki oraz należące do ssaków nietoperze. Mechanizm lotu u wymienionych grup zwierząt różni się, wszystkie jednak do poruszania skrzydłami wykorzystują pracę mięśni. U większości owadów mięśnie poruszające skrzydłami są przymocowane do płytek szkieletu zewnętrznego, a u ptaków i nietoperzy – do określonych kości szkieletu wewnętrznego. U owadów skurcz mięśni powoduje przemieszczanie się płytek szkieletu, co wprawia skrzydła w ruch. Na rysunku, w sposób schematyczny, przedstawiono ruch skrzydeł owada w górę (I) i w dół (II) oraz szkielet ptaka (III).

Na podstawie: C.J. Clegg, D.G. Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 482-483; U. Sedlag, Wunderbare Welt der Insekten, Lepzig 1978, s. 32; Zoologia, red. Z. Grodziński, Warszawa 1969, s. 275.

a) Na podstawie analizy rysunków I i II uzupełnij podane zdania, wpisując rodzaj pracujących mięśni oraz kierunek przemieszczania się płytki szkieletu i skrzydeł tak, aby powstał opis mechanizmu poruszania skrzydłami u owadów.

W większości komórek prokariotycznych oprócz DNA w postaci chromosomu bakteryjnego (genoforu) znajdują się też koliste, dwuniciowe cząsteczki DNA, czyli plazmidy. Plazmidy zawierają informację o cechach, których zazwyczaj nie ma w chromosomowym (genoforowym) DNA, np. takich, jak oporność na antybiotyki.
Na schemacie przedstawiono przebieg koniugacji bakterii (pilus = mostek cytoplazmatyczny).

Na podstawie: http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/transformacja-bakterii [dostęp: 17.11.2014].

a) Opisz trzy etapy koniugacji bakterii przedstawione na rysunkach B-D.

b) Oceń prawdziwość zapisanych w tabeli stwierdzeń dotyczących koniugacji bakterii.
Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

c) Wyjaśnij, z jakiego względu koniugacji, zaliczanej do procesów płciowych u bakterii, nie można nazwać sposobem rozmnażania.

Pantofelek i euglena wykorzystywane są często jako materiał badawczy w różnych doświadczeniach.
Na wykresach przedstawiono wyniki doświadczenia przeprowadzonego na dwóch gatunkach pantofelków (Paramecium aurelia i Paramecium caudatum).

Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 883; http://www.zuzel.kwasior.com/?title=Plik:Competition_Gause1934.svg [dostęp: 03.12.2014].

a) Na podstawie analizy wykresów wyjaśnij, dlaczego zmiany zagęszczenia populacji dwóch gatunków pantofelków (P. aurelia i P. caudatum) mają inny przebieg, kiedy gatunki te hodowane są każdy oddzielnie (krzywe I), w warunkach jednakowego dostępu do zasobów pokarmowych, i kiedy hodowane są razem (krzywe II), w takich samych warunkach.
b) Wyjaśnij, dlaczego w małym naczyniu woda, w której w ciemności są hodowane pantofelki z euglenami, musi być dotleniana, natomiast w dobrze oświetlonym małym naczyniu dotlenianie jest niepotrzebne. W odpowiedzi uwzględnij budowę i funkcjonowanie hodowanych organizmów.
c) Sformułuj wniosek, jaki wynika z innego doświadczenia, w którym wykazano, że w kropli czystej wody pantofelki poruszają się w różnych kierunkach, a po dodaniu glukozy – skupiają się wokół niej.
d) Podaj i uzasadnij, w której części pola widzenia (prawej czy lewej) w mikroskopie optycznym będzie można obserwować zmiany w ruchu pantofelków po wprowadzeniu roztworu glukozy z prawej strony szkiełka nakrywkowego oraz określ powiększenie obrazu pantofelków, jeżeli okular mikroskopu powiększa obraz 20 razy, a obiektyw powiększa go 10 razy.

Na rysunkach przedstawiono wybrane rośliny lądowe.

Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Systematyka, t. 2., Warszawa 2004, s. 204, 225, 256.

a) Podaj, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe przedstawionych roślin.
b) Określ funkcję biologiczną każdego z rodzajów pędów skrzypu polnego (I) i podaj ich cechy budowy, które umożliwiają pełnienie tych funkcji.
c) Podaj nazwę podziału komórkowego, który zachodzi w strukturze A rośliny oznaczonej II oraz określ jego rolę w cyklu rozwojowym roślin I-III.

Na rysunku przedstawiono fragmenty rodzimych roślin należących do nagonasiennych.

Na podstawie: http://pldocs.org/docs/index-43433.html [dostęp: 14.11.2014].

a) Podaj nazwy rodzajowe roślin przedstawionych na rysunku.
b) Podaj nazwy dwóch, widocznych na rysunku organów i ich cechy, świadczące o przynależności przedstawionych roślin do nagonasiennych.

Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny liścia rośliny okrytonasiennej.

Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Morfologia, t. 1., Warszawa 2011, s. 206.

a) Ustal, czy przedstawiony na rysunku liść jest charakterystyczny dla rośliny jednoliściennej, czy dwuliściennej. Odpowiedź uzasadnij, wskazując cechę budowy liścia potwierdzającą wybór.
b) Wymień dwie funkcje liścia i podaj, na czym polega przystosowanie w jego budowie anatomicznej do pełnienia każdej z nich.

Na rysunkach I-III przedstawiono budowę anatomiczną liści roślin należących do różnych grup ekologicznych pod względem wymagań w stosunku do wody.

Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Morfologia, t. 1, Warszawa 2011, s. 184.

a) Podaj dwie różnice w budowie skórki liścia roślin I i II i na przykładzie jednej z nich przedstaw związek budowy liścia rośliny I ze środowiskiem, w którym występuje.
b) Wykaż na przykładzie jednej cechy budowy liścia przystosowanie rośliny III do środowiska, w którym występuje.
c) Przyporządkuj liściom, przedstawionym na rysunkach I-III, nazwy grup ekologicznych roślin, mających liście o takiej budowie. W odpowiedzi posłuż się ich symbolami literowymi (A-D).

A. Mezofity.
B. Hydrofity.
C. Sukulenty.
D. Sklerofity.

Rzęsa (Lemna L.) – rodzaj drobnych roślin wodnych, liczący trzynaście gatunków, występujących niemal na całym świecie, z czego w Polsce występuje pięć gatunków (w tym dwa introdukowane). Są to rośliny o budowie uproszczonej do poziomu organizacji roślin plechowatych, a ich jedynymi wyróżnialnymi organami są zredukowane kwiaty oraz korzeń, co zilustrowano poniższymi rysunkami.

Rośliny te osiągnęły niezwykłą skuteczność rozmnażania wegetatywnego – w sprzyjających warunkach potrafią podwoić swoją liczebność nawet w ciągu 48 godzin. Charakteryzuje je wysoka zawartość białka – można pozyskać więcej białka z rzęsy niż z soi rosnącej na takiej samej powierzchni.
W tabeli przedstawiono wyniki badania składu chemicznego rzęsy pobranej ze stawu i rzęsy pobranej ze zbiornika w oczyszczalni ścieków.

Na podstawie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rzęsa;  http://wr.utp.edu.pl/npk/  rzesa.htm; http://pl.wikipedia.org/wiki/Fitoremediacja   [dostęp: 08.11.2014]; A. Szweykowska, J. Szweykowski: Botanika, t. 2., Warszawa 2007, s. 454.

a) Podaj nazwę zależności (oraz czynnik stanowiący jej podłoże), która może zaistnieć między rzęsą pokrywającą powierzchnię stawu i roślinami żyjącymi pod powierzchnią wody. Określ skutki tej zależności dla roślin w stawie.
b) Na podstawie tekstu wymień dwie cechy rzęsy, które sprawiają, że uprawia się ją na skalę przemysłową jako paszę dla zwierząt. Odpowiedź uzasadnij.
c) Na podstawie danych z tabeli narysuj diagram słupkowy (w jednym układzie współrzędnych), ilustrujący zawartość dwóch pierwiastków biogennych w suchej masie rzęsy ze stawu i z oczyszczalni ścieków.
d) Na podstawie informacji o składzie chemicznym rzęsy ze stawu i z oczyszczalni ścieków, sformułuj wniosek dotyczący właściwości rzęsy przydatnych w oczyszczaniu ścieków.

Na rysunkach A-H przedstawiono cechy budowy organów roślin jednoliściennych i dwuliściennych.

Na podstawie: http://slideplayer.pl/królestwo  roślin [dostęp: 17.10.2014].

a) Zapisz wszystkie oznaczenia literowe rysunków, które ilustrują cechy budowy organów roślin jednoliściennych.
b) Podaj, w którym z organów (B czy G) zachodzi przyrost wtórny. Uzasadnij odpowiedź.