Skrobia i celuloza, należące do węglowodanów, są polimerami zbudowanymi z monomerów
glukozy. W skrobi cząsteczki glukozy łączą się wiązaniem α-1,4-glikozydowym, tworząc
łańcuchy, które się rozgałęziają (dzięki powstawaniu wiązania α-1,6-glikozydowego)
i zwijają się w helisę.

Celuloza, w której monomery glukozy są wydłużone i łączą się wiązaniem
β-1,4-glikozydowym, tworzy długie, proste łańcuchy ułożone równolegle. Między grupami
hydroksylowymi (-OH) monomerów glukozy powstają liczne wiązania wodorowe.

Wykaż, że budowa opisanych polimerów ma związek z ich funkcją w komórce roślinnej.

1. Skrobia

2. Celuloza

Na zdjęciu spod transmisyjnego mikroskopu elektronowego przedstawiono fragment komórki
pochodzącej z kory nadnerczy i wydzielającej hormony.

a) Wykaż związek pomiędzy funkcją wewnątrzwydzielniczą komórek kory nadnerczy
a występowaniem w nich licznych:

1. kropel tłuszczu zawierających estry cholesterolu

2. mitochondriów

b) Wybierz i zaznacz nazwy dwóch hormonów wydzielanych przez korę nadnerczy
dorosłego człowieka.

Poniższym składnikom (A–C) budującym błony komórkowe w komórkach zwierzęcych
przyporządkuj pełnione przez nie funkcje (1.–4.).

Kolageny to białka będące głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej zwierząt. Ich
główną funkcją jest utrzymanie integralności strukturalnej i sprężystości tkanki łącznej. Kolagen
jest syntetyzowany w formie łańcuchów α, będących produktem ekspresji odrębnych genów.
Te łańcuchy zawierają duże ilości lizyny i proliny – głównych składników kolagenu stabilizujących
jego cząsteczkę. Aminokwasy te następnie ulegają hydroksylacji z udziałem hydroksylaz, których
kofaktorem w tym procesie jest witamina C, pobudzająca także bezpośrednio syntezę kolagenu
przez aktywację transkrypcji kodujących go genów. W kolejnym etapie łańcuchy α łączą się
trójkami za pomocą mostków dwusiarczkowych, w wyniku czego powstaje prokolagen.
Z cząsteczek prokolagenu wydzielonych poza komórkę powstają cząsteczki kolagenu, które mogą
agregować w większe struktury, takie jak włókienka, włókna lub sieci.

Na podstawie: J. Kawiak, J. Zabel, Seminaria z cytofizjologii, Wrocław 2002;
K.A. Czubak, H.M. Żbikowska, Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów, Ann. Acad. Med. Siles.,
4/2014.

a) Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury
białka – prokolagenu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy
tego białka.

b) Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy wyjaśnij, dlaczego przy
niedoborze witaminy C mogą pękać naczynia krwionośne. W odpowiedzi uwzględnij
budowę naczyń krwionośnych.

Źródłem energii w większości procesów endoergicznych jest rozkład ATP do ADP. Przekształcenie ATP do ADP wiąże się z odłączeniem jednej reszty fosforanowej. W komórkach ATP jest ciągle odnawiany poprzez przyłączenie do ADP reszty kwasu fosforowego. Wzajemne przekształcenia ATP i ADP tworzą cykl, który w uproszczeniu
przedstawiono na schemacie.

a) Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwe typy reakcji spośród wymienionych poniżej i wpisz ich nazwy w wyznaczone miejsca.

Reakcja oznaczona na schemacie numerem I, w której ATP przekształca się w ADP, jest
przykładem    , a reakcja oznaczona numerem II, w której ADP
przekształca się w ATP, jest przykładem     .

b) Podaj nazwy związków chemicznych, które wchodzą w skład ATP, oznaczonych na schemacie kółkami 1 i 2.

Związek 1.:

Związek 2.:

Skurcz mięśnia szkieletowego jest procesem aktywnym i wymaga nakładu energii, której
bezpośrednim źródłem jest ATP. Zapas ATP w wypoczętym mięśniu wystarcza na ok. 1–2 s,
dlatego ten związek musi być stale odnawiany. Zmęczenie mięśni, poza subiektywnym
odczuciem, przejawia się spadkiem szybkości i siły ich skurczu. Mechanizm zmęczenia mięśni
nie został w pełni wyjaśniony, ale decydującą rolę wydają się odgrywać dwa czynniki:
kumulacja protonów (spadek pH) w sarkoplazmie włókien mięśniowych oraz spadek
zawartości ATP na skutek znacznej przewagi jego zużycia nad produkcją.

Na podstawie: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, pod red. W.Z. Traczyka
i A. Trzebskiego, Warszawa 2001.

a) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące procesów zachodzących podczas skurczu
mięśnia szkieletowego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa,
albo F – jeśli jest fałszywa.

b) Podaj przyczynę spadku pH (kumulacji protonów) w sarkoplazmie włókien mięśnia
szkieletowego.

Na rysunku przedstawiono budowę pantofeleka – jednokomórkowego organizmu
heterotroficznego, zaliczanego do Protista. Występuje on pospolicie w strefie przybrzeżnej
i otwartej toni wodnej zbiorników słodkowodnych.

a) Podaj nazwy elementów budowy pantofelka oznaczonych na rysunku numerami 1 i 2.

1.: …………………………………………………………..

2.: ……………………………………………………………

b) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące pantofelka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Mikoryzacja to zabieg polegający na wprowadzeniu do podłoża, na którym rosną rośliny,
określonej ilości zarodników i strzępek wyselekcjonowanych grzybów mikoryzowych. Badano wpływ mikoryzacji roślin na ilość mikroelementów pobieranych z roztworu glebowego: żelaza,
manganu i cynku – przez wilca wodnego (Ipomoea aquatica). Badania przeprowadzono
na próbie 20 roślin uprawianych na podłożu ze szczepionką mikoryzową i na próbie 20 roślin
uprawianych na podłożu bez szczepionki mikoryzowej. Wyniki doświadczenia przedstawiono
na poniższym wykresie.

Sformułuj wniosek na podstawie wyników przedstawionego doświadczenia.

Dla grzybów saprofitycznych źródłem substancji pokarmowych są związki organiczne, które
grzyby pobierają z martwych szczątków organizmów całą powierzchnią ciała. W tym procesie
u grzybów wielokomórkowych ważną rolę odgrywają: budowa morfologiczna (długie, cienkie
strzępki grzybni, które się szybko rozrastają) oraz enzymy (celulazy, proteazy, chitynazy,
enzymy rozkładające ligninę).

Wykaż, że budowa grzybni oraz zdolność wytwarzania enzymów uwalnianych
do otoczenia są przystosowaniem do sposobu odżywiania się wielokomórkowych grzybów.

U drzew odległość między liśćmi asymilującymi CO2 i eksportującymi produkty fotosyntezy
a korzeniami pobierającymi wodę i składniki mineralne z podłoża dochodzi nawet
do kilkudziesięciu metrów. Koniecznością jest więc sprawne funkcjonowanie transportu tych
substancji w całej roślinie. Za transport wody i składników mineralnych odpowiadają naczynia
drewna, a przez łyko jest przemieszczana główna masa związków organicznych, w tym – produkty
fotosyntezy. Wyjątek stanowi transport wiosenny u drzew okrytonasiennych, gdy nie ma jeszcze
liści. Wówczas cukry są przemieszczane przez drewno.

Na podstawie: Podstawy fizjologii roślin, pod red. J. Kopcewicza i S. Lewaka, Warszawa 1998.

a) Uporządkuj poszczególne elementy uczestniczące w transporcie cukrów u roślin
okrytonasiennych w okresie letnim – zgodnie z kierunkiem transportu. Wpisz numery
2.–6. we właściwe miejsca tabeli.

b) Wyjaśnij, dlaczego ograniczony dostęp wody w podłożu skutkuje ograniczeniem
pobierania CO2 przez roślinę. W odpowiedzi uwzględnij funkcjonowanie aparatów
szparkowych.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

c) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis dotyczący wiosennego
transportu cukrów przez elementy drewna rośliny. Podkreśl w każdym nawiasie
właściwe określenie.

Transport wiosenny cukrów u drzew okrytozalążkowych, gdy nie ma jeszcze liści, zachodzi
z udziałem drewna. Te cukry pochodzą z rozkładu (glikogenu / skrobi) – wielocukru, który
został zmagazynowany w okresie jesiennym w komórkach miękiszowych pnia lub korzeni
drzewa. Siłą napędową tego transportu jest (siła ssąca / parcie korzeniowe).

Określ, na czym polega współdziałanie korzenia, łodygi i liścia w procesie fotosyntezy
u rośliny okrytonasiennej.

Kserofity to rośliny żyjące w warunkach okresowego niedoboru wody. Wyróżnia się wśród
nich dwa sposoby przystosowania do życia w suchym środowisku:

• jeden – polega na ograniczaniu transpiracji (sklerofityzm)

• drugi – na pobieraniu w krótkim czasie i gromadzeniu dużej ilości wody (sukulentność).

Do kserofitów należą np. kaktusy, wawrzyny, oleandry, rozchodniki, wrzośce oraz aloesy.
Na poniższych rysunkach przedstawiono budowę liści roślin należących do różnych grup
ekologicznych.

Określ, który z rysunków: A, B czy C przedstawia przekrój przez liść sukulenta, a który –
sklerofita. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cech widocznych na rysunku.

1. Sukulent: ………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. Sklerofit: …………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Stawonogi i większość mięczaków to bezkręgowce wytwarzające szkielet zewnętrzny.

Wyjaśnij, odwołując się do budowy szkieletu, dlaczego u stawonogów występuje wzrost
skokowy, a mięczaki rosną w sposób ciągły aż do osiągnięcia stadium dojrzałości.

Na schematach przedstawiono układ krwionośny dżdżownicy (I) i układ krwionośny ryby (II).

Uzupełnij tabelę, w której porównasz budowę obu układów przedstawionych
na schematach – wpisz właściwe określenia wybrane spośród podanych w nawiasach.

Na schematach przedstawiono układ krwionośny dżdżownicy (I) i układ krwionośny ryby (II).

a) Podaj nazwy części serca ryby oznaczone na schemacie II literami A i B.

A. …………………………………………………………..

B. ……………………………………………………………

b) Określ, jaką funkcję pełnią naczynia włosowate występujące w powłoce ciała
dżdżownicy.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….