Na poniższym wykresie przedstawiono wyniki badania, którego celem było określenie czynników wpływających na bogactwo gatunkowe wybranych wysp Karaibów.

Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników.

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące czynników wpływających na różnorodność gatunkową zwierząt na wyspach są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Wybierz i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania. Konwencja waszyngtońska, zwana CITES

A. powstała w celu ochrony dzikich gatunków zwierząt migrujących, które regularnie
przekraczają granice państw.

B. dotyczy ochrony obszarów wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe,
zwłaszcza jako środowisko życia ptaków wodnych.

C. umożliwia kontrolowanie handlu i obrotu gatunkami roślin i zwierząt zagrożonych
wyginięciem.

D. umożliwia tworzenie obszarów ochrony siedlisk przyrodniczych zagrożonych wyginięciem
w państwach Unii Europejskiej.

Informacja do zadań: 25. i 26.

Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) to chrząszcz, który do przetrwania potrzebuje starych pni buków, w których samica składa jaja. Według danych monitoringowych nawet 75% osobników lokalnej populacji wybiera na siedlisko życia składowane drewno bukowe, pozyskane z wycinki lasu. Drewno z larwami jest wywożone z lasu i wykorzystywane np. do produkcji węgla drzewnego. Rozwój larw żerujących w martwym drewnie trwa od 2 do 4 lat. Dorosłe osobniki pojawiają się od czerwca do początków września i żyją krótko, żywiąc się sporadycznie, np. sokiem wyciekającym ze zranionych drzew. Larwy nadobnicy są zjadane m.in. przez dzięcioły.

a) Określ zmianę, jakiej uległa populacja nadobnicy alpejskiej w Polsce w ostatnim
czasie. Uwzględnij liczebność i zasięg występowania tego owada.

b) Określ, czy nieskładowanie uzyskanego drewna bukowego w lesie w okresie letnim
mogłoby wpłynąć na populację nadobnicy alpejskiej korzystnie, czy – niekorzystnie.
Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jej cyklu rozwojowego.

Informacja do zadań: 25. i 26.

Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) to chrząszcz, który do przetrwania potrzebuje starych pni buków, w których samica składa jaja. Według danych monitoringowych nawet 75% osobników lokalnej populacji wybiera na siedlisko życia składowane drewno bukowe, pozyskane z wycinki lasu. Drewno z larwami jest wywożone z lasu i wykorzystywane np. do produkcji węgla drzewnego. Rozwój larw żerujących w martwym drewnie trwa od 2 do 4 lat. Dorosłe osobniki pojawiają się od czerwca do początków września i żyją krótko, żywiąc się sporadycznie, np. sokiem wyciekającym ze zranionych drzew. Larwy nadobnicy są zjadane m.in. przez dzięcioły.

a) Podaj nazwę poziomu troficznego, do którego należy zaliczyć nadobnicę alpejską.

b) Podaj nazwę zależności międzygatunkowej między dzięciołem a nadobnicą alpejską.

DDT (dichlorodifenylotrichloroetan), który stosowano w walce z owadami w latach
40.–60. ubiegłego wieku, jest substancją bardzo trwałą, a produkty jego rozpadu, które mają
podobne właściwości, np. DDD (dichlorodifenylodichloroetan), są jeszcze bardziej trwałe.
Te substancje odkładają się w tkance tłuszczowej zwierząt. Obecnie DDT stosowane jest
głównie na terenie występowania malarii. DDT nie jest szkodliwy dla człowieka w dawkach
stosowanych przy opryskach przeciw owadom. Jednak długotrwałe jego działanie
na organizm ludzki może skutkować obniżoną płodnością, np. mniejszą żywotnością
plemników albo większą częstością poronień.
Na schemacie przedstawiono piramidę biomasy w jeziorze, w którym w latach 50.
XX wieku do zwalczania larw komarów stosowano DDD.

a) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Stężenie DDD było największe w ciałach

A. roślin wodnych.

B. ryb drapieżnych.

C. ptaków drapieżnych.

D. ryb roślinożernych.

b) Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego stosowanie DDT
do zwalczania malarii, oprócz korzyści wynikających ze zmniejszenia śmiertelności
z powodu tej choroby, może być groźne dla zdrowia człowieka.

Na schemacie przedstawiono następstwo wybranych stref klimatyczno-roślinnych pomiędzy równikiem a biegunem.

Na podstawie: P. B. Weisz, Zarys biologii, Warszawa 1977.

a) Podaj przykład klimatycznego czynnika abiotycznego, który wpływa na strefowe występowanie biomów.
b) Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Zanzibar – afrykańska wyspa na Oceanie Indyjskim jest jedynym miejscem na świecie, gdzie występuje małpa wąskonosa: gereza czerwona (Piliocolobus kirkii), zagrożona wyginięciem. Populacja małp licząca obecnie 2 tys. osobników zamieszkuje na wyspie rezerwat Jozani Forest o powierzchni 36 km2. Gerezy żyją w grupach rodzinnych zawierających ok. 40 osobników, wśród których występują najczęściej cztery dorosłe samce.

Na podstawie: http://glow.pl/galerie/przyroda/jozani-forest-rezerwat

Spośród podanych cech populacji (A‒E) wybierz i zaznacz dwie, które można określić na podstawie informacji dotyczących populacji gerezy czerwonej, podanych w tekście.

Spośród zestawów organizmów A–D wybierz i zaznacz ten, który jest przykładem interakcji nieantagonistycznych między populacjami różnych gatunków.

Na schemacie przedstawiono sieć pokarmową pewnego ekosystemu pola uprawnego.

Na podstawie: Ekologia, środowisko, przyroda, T. Umiński, Warszawa 1999.

a) Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Na podstawie przedstawionej sieci pokarmowej można stwierdzić, że o zasoby pokarmu
bezpośrednio konkurują:

A. myszy i lisy.
B. gąsienice motyli i żaby.
C. ptaki drapieżne i ślimaki.
D. drapieżne chrząszcze i ptaki owadożerne.

b) Wypisz ze schematu wszystkie przykłady organizmów, które są konsumentami zarówno drugiego, jak i wyższych rzędów.

Na schemacie przedstawiono sieć pokarmową pewnego ekosystemu pola uprawnego.

Na podstawie: Ekologia, środowisko, przyroda, T. Umiński, Warszawa 1999.

Określ, jak może się zmienić (zwiększyć czy zmniejszyć) liczebność ślimaków, jeżeli w środowisku wyginą wszystkie żaby. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do przedstawionego schematu sieci pokarmowej.

Sukcesja ekologiczna to sekwencja naturalnych zmian składu gatunkowego i struktury biocenoz. Sukcesja przebiega etapami – od etapu pionierskiego, przez pośrednie, do najbardziej stabilnego, tzw. klimaksu. Wyróżnia się sukcesję pierwotną i wtórną.

a) Uporządkuj etapy sukcesji pierwotnej w kolejności ich zachodzenia. Wpisz w tabelę numery 2–5.

Na podstawie: T. Umiński, Biologia, Warszawa 1992.

b) Spośród wymienionych poniżej zdarzeń wybierz i podkreśl dwa, które umożliwiają wystąpienie sukcesji pierwotnej. Odpowiedź uzasadnij, podając argument wspólny dla obu zdarzeń.

powstanie wyspy wulkanicznej, pożar lasu, melioracja, erozja gleby, cofanie się lodowców

Tekst I.
W strefie przybrzeżnej, na skalistym dnie morskim, spotykane są gęste zarośla brunatnic, których plechy mają do 2–3 m długości. Ich komórki mają ściany komórkowe zbudowane z dwóch warstw: wewnętrznej celulozowej i zewnętrznej pektynowej, wysyconej polisacharydami specyficznymi dla brunatnic. W cytoplazmie tych komórek znajdują się chloroplasty wtórne otoczone czterema błonami, w których występują chlorofil a i chlorofil c. Głównym barwnikiem pomocniczym w chloroplastach jest brunatna fukoksantyna, która absorbuje światło od żółtozielonej do żółtoniebieskiej części widma. Materiałem zapasowym wytwarzanym w komórkach brunatnic jest polisacharyd – laminaryna. W cyklu życiowym wielu brunatnic, np. u listownicy, występuje przemiana pokoleń z przewagą sporofitu.

Na podstawie: Encyklopedia biologiczna – Wszystkie dziedziny nauk przyrodniczych, t. II Bo-Dn, Kraków 2013.

Tekst II.
Zarośla brunatnic nie tylko stanowią schronienie, lecz także są pokarmem dla różnych
organizmów. W miarę jak brunatnice rosną, odżywiają się nimi między innymi ślimaki,
skorupiaki oraz jeżowce i ryby roślinożerne. Roślinożercami tymi odżywiają się np. drapieżne mięczaki i ryby, jak również liczna grupa morskich ssaków i ptaków drapieżnych. Niektóre z tych drapieżników np. wydry morskie, których głównym pokarmem są jeżowce, są uważane za gatunek kluczowy, decydujący o zachowaniu równowagi w tej biocenozie.

Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.

1. Wypisz z tekstu I dwie cechy budowy komórek brunatnic, które różnią je od typowych komórek miękiszu asymilacyjnego roślin nasiennych, i porównaj obydwa te taksony pod względem tych cech.
2. Na podstawie tekstu II wyjaśnij, w jaki sposób występowanie wydr morskich w strefie przybrzeżnej oceanów decyduje o utrzymaniu różnorodności gatunkowej ryb w tych biocenozach. W odpowiedzi uwzględnij zależności pokarmowe między wydrą morską, jeżowcami a brunatnicami.
3. Spośród poniższych nazw grup roślin wybierz wszystkie te, u których występuje przemiana pokoleń z przewagą pokolenia sporofitu, podobnie jak u listownicy. Podkreśl te nazwy.

Wołek zbożowy to rozprzestrzeniony na całym świecie szkodnik, odżywiający się ziarnem zbóż. Występuje głównie w magazynach zbóż lub produktów zbożowych, gdzie uszkadza surowe ziarno, a także trwale je zanieczyszcza, np. kałem lub pozostałościami chitynowych pancerzyków. Chrząszcze wołka zbożowego nie mają drugiej, błoniastej pary skrzydeł i nie latają. Żyją ok. 6–9 miesięcy. Jedna samica składa w ziarnach dziennie ok. 150 jaj. Po kilku – kilkunastu dniach wylęgają się larwy, z których każda żeruje w bielmie ziarniaka. Larwa po czterech linieniach przekształca się w poczwarkę, a następnie – w imago, które wydostaje się z ziarniaka na zewnątrz.
Dorosłe samce wydzielają feromon agregacyjny, dzięki któremu wszystkie osobniki tego gatunku skupiają się w określonym miejscu.
Przypuszcza się, że mąka zawierająca chitynowe pozostałości szkodników może zawierać również trujące substancje i ma właściwości rakotwórcze. Analiza wyciągu z ciał wołka zbożowego wykazała obecność aż sześciu różnych alergenów.

Na podstawie: P. Olejarski, Wołek zbożowy – szkodnik zmagazynowanego ziarna, http://www.szkodniki.waw.pl/wolek-zbozowy-szkodnik-zmagazynowanego-ziarna.php

1. Na podstawie tekstu wymień z cyklu rozwojowego wołka zbożowego tylko te stadia, które bezpośrednio wyrządzają szkody w magazynowanym zbożu.

2. Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej poprawne uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–3.

W cyklu rozwojowym wołka zbożowego występuje przeobrażenie …

3. Podaj, jakie znaczenie dla rozwoju populacji wołka zbożowego ma zdolność wydzielania feromonów agregacyjnych przez samce tego gatunku.

4. Przedstaw w tabeli systematykę wołka zbożowego: wpisz do każdej pustej komórki tabeli jedną nazwę rangi taksonomicznej wybranej z wymienionych.

gatunek, królestwo, rodzaj, typ, rząd, rodzina

Kozica tatrzańska to podgatunek kozicy występujący w Tatrach. Jest najdalej na północ wysuniętą populacją kozicy – gatunku ssaka parzystokopytnego, który występuje w piętrze alpejskim gór w całej Europie.
Kozice odżywiają się pokarmem roślinnym – latem są to rośliny zielne, pędy drzew i krzewów, zimą – mech, porosty i kora drzew. Dużym zagrożeniem dla dorosłych kozic jest wilk lub niedźwiedź, natomiast lisy i orły polują na koźlęta. Kozice zapadają także na różne choroby, np. wywołane przez nicienie.
Mimo, że jest to gatunek prawnie chroniony, dodatkowym zagrożeniem dla stosunkowo małej populacji kozic tatrzańskich może być nadmierna turystyka, zanieczyszczenie środowiska, anomalie klimatyczne oraz bliskie pokrewieństwo między zwierzętami w obrębie populacji.

Na podstawie: https://natura2000.gdos.gov.pl, http://tpn.pl/poznaj/zwierzeta/endemity-i-relikty-w-faunie-tatr

1. Na podstawie tekstu uzupełnij tabelę: wpisz w każdym z jej wierszy nazwę zależności międzygatunkowych, które występują między organizmami wymienionymi w tabeli. Wybierz je z poniższych.

mutualizm, pasożytnictwo, konkurencja, drapieżnictwo

2. Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Kozica tatrzańska jest uważana za podgatunek reliktowy, ponieważ
A. jej populacja liczy stosunkowo mało osobników.
B. jest blisko spokrewniona z kozicą alpejską i karpacką.
C. występuje tylko po polskiej i słowackiej stronie Tatr.
D. jest zagrożona wymarciem i znajduje się pod ścisłą ochroną.
E. w epoce lodowcowej kozice miały znacznie szerszy zasięg geograficzny.

3. Wyjaśnij, dlaczego stosunkowo niewielka liczebność populacji kozic tatrzańskich jest zagrożeniem dla tego gatunku. Uwzględnij podłoże genetyczne tego zjawiska.

Na schemacie przedstawiono sieć pokarmową pewnego ekosystemu pola uprawnego.

Na podstawie: Ekologia, środowisko, przyroda, T. Umiński, Warszawa 1999.

1. Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Na podstawie przedstawionej sieci pokarmowej można stwierdzić, że o zasoby pokarmu bezpośrednio konkurują
A. myszy i lisy.
B. gąsienice motyli i żaby.
C. ptaki drapieżne i ślimaki.
D. drapieżne chrząszcze i ptaki owadożerne.

2. Wypisz ze schematu wszystkie przykłady organizmów, które są zarówno konsumentami drugiego, jak i wyższych rzędów.

3. Określ, jak może się zmienić (zwiększyć czy zmniejszyć) liczebność ślimaków, jeżeli w środowisku wyginą wszystkie żaby. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do przedstawionego schematu sieci pokarmowej.