Zadanie 1. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę komórki nerwowej (neuronu).

Uzupełnij opis rysunku – podaj nazwy elementów neuronu oznaczonych literami A i B
oraz wskaż kierunek przewodzenia impulsu nerwowego w neuronie: dorysuj grot
strzałki na rysunku.

A. …………………………………

B. …………………………………

Zadanie 2. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę kręgosłupa człowieka. Cyframi I–V oznaczono odcinki
kręgosłupa.

a) Uzupełnij tabelę – wpisz brakujące nazwy odcinków kręgosłupa oraz liczbę kręgów,
wybraną spośród: 4–5, 7, 5, 12.

b) Do wymienionych poniżej cech budowy kręgosłupa (A–C) przyporządkuj
po jednej funkcji pełnionej przez kręgosłup dzięki tym cechom, wybranej spośród
1.–4.

Zadanie 3. (1 pkt)

Zdolność komórek mięśniowych do skurczu wynika z ich szczególnej budowy. Wnętrze
komórek wypełniają włókienka białkowe (filamenty: grubsze – filamenty miozynowe
i cieńsze – filamenty aktynowe). Podstawową jednostką kurczliwą komórki tkanki
mięśniowej poprzecznie prążkowanej jest sarkomer. Na poniższych schematach
przedstawiono: I – sarkomer w rozluźnionym i rozciągniętym mięśniu i II – sarkomer podczas
skurczu.

Na podstawie analizy schematów uzupełnij poniższe zdania – wpisz w wyznaczone
miejsca odpowiednie oznaczenia literowe.

Podczas skurczu w obrębie sarkomeru, wskutek przesuwania się względem siebie filamentów
aktynowych i miozynowych, skróceniu ulegają prążki ………… oraz prążek ………… .
Nie zmienia się natomiast długość prążka ……….., gdyż same filamenty nie zmieniają swojej
długości. Efektem tych zmian jest skrócenie sarkomeru.

Zadanie 4. (3 pkt)

Energii niezbędnej do wywołania skurczu mięśnia dostarcza związek chemiczny – ATP
(adenozynotrifosforan). Na schemacie przedstawiono w uproszczeniu dwie drogi (szlaki
metaboliczne) uzyskiwania ATP przez komórki mięśniowe w procesie oddychania: droga A
składająca się z procesów oznaczonych na schemacie cyframi I i II oraz droga B – składająca
się z procesów I i III.

a) Podaj nazwę procesu oznaczonego na schemacie cyfrą I oraz miejsce jego przebiegu
w komórce.

Nazwa procesu: …………………………………………………………………………………

Lokalizacja w komórce: ………………………………………………………………………..

b) Uzupełnij poniższe zdania – określ, czy dana droga uzyskiwania energii jest procesem
tlenowym czy beztlenowym. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając informacje
przedstawione na schemacie.

Droga A jest procesem …………………………………………… , ponieważ …………………………………………………. .

Droga B jest procesem …………………………………………… , ponieważ …………………………………………………. .

Informacja do zadań 5. i 6.

Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka, na który składa się
przewód pokarmowy, zróżnicowany na funkcjonalne odcinki i gruczoły trawienne.
Uwaga: W opisie rysunku nie uwzględniono wszystkich elementów budowy układu
pokarmowego.

Zadanie 5. (2 pkt)

Podaj nazwę odcinka przewodu pokarmowego, do którego uchodzą przewody trzustki,
oraz wymień nazwy trzech głównych składników pokarmowych, które są trawione
w tym odcinku dzięki enzymom zawartym w soku trzustkowym.

Odcinek przewodu pokarmowego: ………………………………………………………………

Składniki pokarmowe trawione w tym odcinku:

1. ………………………… 2. ………………………… 3. ……………………………

Informacja do zadań 5. i 6.

Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka, na który składa się
przewód pokarmowy, zróżnicowany na funkcjonalne odcinki i gruczoły trawienne.
Uwaga: W opisie rysunku nie uwzględniono wszystkich elementów budowy układu
pokarmowego.

Zadanie 6. (1 pkt)

Podaj nazwę dwóch odcinków przewodu pokarmowego, do których światła nie są
wydzielane enzymy trawienne.

1. …………………………………….…… 2. ………………………………………..…

Zadanie 7. (2 pkt)

Podczas wysiłku fizycznego w organizmie człowieka wzrasta zapotrzebowanie na tlen,
wskutek czego następuje zwiększenie wentylacji płuc. Głównym czynnikiem wywołującym
zwiększenie wentylacji płuc jest wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi i jednocześnie
spadek poziomu tlenu. Chemoreceptory znajdujące się głównie w aorcie i tętnicy szyjnej
przekazują informację o stężeniu CO2 do mózgu, gdzie zlokalizowane są ośrodki oddechowe.

a) Uporządkuj we właściwej kolejności etapy przekazywania informacji o zwiększonym
stężeniu dwutlenku węgla we krwi człowieka. Wpisz w tabelę numery 2–5.

b) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe. Podkreśl
właściwe określenie w każdym nawiasie.

Podczas wdechu następuje zasysanie powietrza do płuc, gdyż skurcz przepony i mięśni
międzyżebrowych skutkuje (uniesieniem / obniżeniem) przepony, (uniesieniem / obniżeniem)
żeber i w efekcie (zwiększeniem / zmniejszeniem) objętości klatki piersiowej.

Zadanie 8. (2 pkt)

Podczas dużego wysiłku fizycznego w organizmie człowieka naczynia krwionośne miejscowo
się rozszerzają i do komórek mięśniowych dopływa większa ilość krwi, transportującej
do nich tlen za pośrednictwem krwinek czerwonych (erytrocytów), wyspecjalizowanych
w jego transporcie.

a) Wyjaśnij, dlaczego krwinki czerwone do pełnienia swojej funkcji transportowej tlenu
wymagają obecności w nich żelaza Fe2+.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

b) Uzasadnij, dlaczego dojrzałe krwinki czerwone nie mogą naprawiać powstających w nich
uszkodzeń ani też się dzielić.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 9. (1 pkt)

Pojemność minutowa serca to objętość krwi, którą pompuje do naczyń tętniczych jedna
komora serca w ciągu jednej minuty. Oblicza się ją, mnożąc pojemność wyrzutową (objętość
krwi wypompowywaną podczas jednego skurczu serca przez komorę do tętnic) przez liczbę
uderzeń serca w ciągu minuty. U osoby dorosłej podczas spoczynku serce uderza ok. 72 razy
na minutę, a komora jednorazowo pompuje do tętnic ok. 70 ml krwi.
Na wykresie przedstawiono zmiany pojemności minutowej serca u mężczyzn w różnym
wieku podczas wysiłku fizycznego o wzrastającej intensywności.

Na podstawie przedstawionych informacji sformułuj wniosek dotyczący wpływu wysiłku
fizycznego na pojemność minutową serca mężczyzny w zależności od jego wieku.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 10. (2 pkt)

W naczyniach krwionośnych wyprowadzających krew z serca panuje wysokie ciśnienie.
Naczynia te mają stosunkowo małe światło i nie ma w nich zastawek. W naczyniach
doprowadzających krew do serca jest niskie ciśnienie. Mają one stosunkowo szerokie światło
i występują w nich zastawki.

Na podstawie tekstu uzupełnij tabelę, w której porównasz opisane naczynia krwionośne.

Zadanie 11. (1 pkt)

Witamina K, należąca do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wpływa na syntezę
czynników krzepnięcia krwi. Jej źródłem są rośliny, np. szpinak, rośliny kapustowate,
w mniejszym stopniu także pomidory, truskawki oraz – z produktów pochodzenia
zwierzęcego – wątroba. Zapotrzebowanie człowieka na witaminę K jest pokrywane przez
pokarm oraz bakterie jelitowe żyjące w jelicie grubym.

Wyjaśnij, dlaczego zaburzenia w procesie wchłaniania tłuszczów, w przypadku np.
niektórych chorób, mogą prowadzić do wystąpienia krwawień i trudności
w zahamowaniu krwotoków. W odpowiedzi uwzględnij właściwości i funkcję
witaminy K.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 12. (2 pkt)

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Najczęstszymi
i najgroźniejszymi chorobami układu krążenia są miażdżyca tętnic oraz choroba
nadciśnieniowa, prowadzące do wielu innych schorzeń, takich jak zawał serca czy udar
mózgu. Wielu z chorób układu krążenia można byłoby uniknąć, jeżeli przestrzegałoby się
pewnych zasad profilaktycznych.

a) Wyjaśnij, w jaki sposób miażdżyca tętnic wieńcowych zwiększa ryzyko wystąpienia
zawału serca.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
.

b) Oceń, czy poniższe zalecenia dotyczące diety, których należy przestrzegać,
aby zmniejszyć ryzyko powstania miażdżycy, są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zalecenie
jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe

Zadanie 13. (1 pkt)

Oceń, czy poniższe informacje dotyczące limfocytów są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Zadanie 14. (2 pkt)

Zapotrzebowanie na wodę zdrowego dorosłego człowieka zależy od temperatury
i wilgotności otoczenia. Na diagramie przedstawiono straty wody przez organizm człowieka
w ciągu doby.

a) Na podstawie przedstawionych informacji określ, ile wody powinien pobrać człowiek
w ciągu doby, aby gospodarka wodna organizmu została zbilansowana.

……………………………………………………………………………………………………
.

b) Wyjaśnij, jakie znaczenie w procesie termoregulacji organizmu ma zjawisko
pocenia się

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Informacja do zadań 15., 16. i 17.

Na schemacie przedstawiono budowę układu wydalniczego i rozrodczego mężczyzny.

Zadanie 15. (2 pkt)

a) Uzupełnij poniższy schemat ilustrujący drogę wody w układzie wydalniczym człowieka.
Wpisz w wyznaczone miejsca określenia wybrane spośród wymienionych.

b) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące wydalania moczu z organizmu człowieka są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.