Zadanie 1. (2 pkt)

Skóra człowieka składa się z trzech podstawowych warstw: naskórka, skóry właściwej
i tkanki podskórnej. Powierzchniowa warstwa naskórka (wielowarstwowego nabłonka) ulega
rogowaceniu, które polega na odkładaniu się w jej komórkach białka o dużej wytrzymałości
mechanicznej – keratyny, nierozpuszczalnej w wodzie. Warstwa zrogowaciała naskórka stale
się złuszcza i jest zastępowana przez nowe komórki docierające z jego głębszych warstw.
W skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne, gruczoły potowe i łojowe oraz
receptory dotyku, bólu i temperatury. Tkanka podskórna zawiera głównie komórki
tłuszczowe.

Na podstawie: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia, Warszawa 2007.

Na podstawie powyższego tekstu podaj po jednym przykładzie przystosowania budowy
skóry do:

1. ochrony organizmu przed utratą wody

……..…………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………

2. ochładzania organizmu w upalny dzień lub podczas wysiłku fizycznego.

…………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 2. (1 pkt)

Na rysunku schematycznie przedstawiono fragment ludzkiej tkanki nabłonkowej tworzącej
błony śluzowe, wraz z leżącą pod nią tkanką łączną.

Na podstawie rysunku oceń, czy poniższe informacje dotyczące przedstawionej tkanki
nabłonkowej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli
jest fałszywa.

Zadanie 3. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę czaszki człowieka, a cyframi 1–4 oznaczono niektóre
kości. Obok rysunku podano nazwy różnych kości czaszki (A–E).

a) Zapisz oznaczenia literowe nazw kości (A–E), którymi należy uzupełnić schemat
w miejscach oznaczonych cyframi 1–4.

1. …………. 2. …………. 3. …………. 4. ………….

b) Spośród kości (1–4) wskazanych na rysunku wypisz nazwy tych, które wchodzą –
odpowiednio – w skład twarzoczaszki i w skład mózgoczaszki.

Kości twarzoczaszki: ……………………………….………………………………………..

Kości mózgoczaszki: ………….……………………………………….…………………….

Zadanie 4. (2 pkt)

Na rysunkach przedstawiono prawidłowe i trzy różne patologiczne krzywizny kręgosłupa.
Strzałkami oznaczono miejsca zmian.

Na podstawie rysunków podaj, na czym polega każda z przedstawionych zmian patologicznych
kręgosłupa – uwzględnij nazwę odcinka, w którym występuje wygięcie, i kierunek wygięcia
(boczne, ku przodowi, ku tyłowi ciała).

Zadanie 5. (1 pkt)

Układ ruchu człowieka tworzą szkielet i mięśnie szkieletowe. Obie części tego układu
są ze sobą powiązane strukturalnie i funkcjonalnie – współdziałają w wykonywaniu ruchu.

Przedstaw, na czym polega współdziałanie szkieletu i mięśni szkieletowych
w wykonywaniu ruchu. W odpowiedzi uwzględnij rolę każdej z części składowych
układu ruchu.

………………………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 6. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka.

Uzupełnij tabelę – wpisz zarówno nazwy narządów wydzielających proenzymy
trawienne wymienione w tabeli, jak i cyfry odpowiadające tym narządom na rysunku.

Zadanie 7. (1 pkt)

Proces trawienia rozpoczyna się w jamie ustnej. Występująca w niej ślina, której
podstawowym składnikiem jest woda, zawiera nie tylko enzym trawiący polisacharydy –
amylazę ślinową (ptialinę), lecz także substancje białkowe – mucyny zwiększające gęstość
i lepkość śliny, jak również lizozym – enzym uszkadzający ściany komórek bakterii.

Na podstawie tekstu oceń, czy informacje dotyczące funkcji śliny są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Zadanie 8. (1 pkt)

Gruczoły żołądkowe zawierają trzy typy komórek: komórki śluzowe – wytwarzające śluz,
komórki główne – produkujące, w formie nieaktywnej, enzym trawiący białka, a także
komórki okładzinowe – wydzielające jony wodorowe, co obniża pH treści żołądkowej
i aktywuje enzym trawiący białka.
Podaj inną funkcję niskiego pH treści żołądkowej niż aktywacja enzymu trawiącego
białka.

……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 9. (1 pkt)

Składniki pokarmowe pełnią różne funkcje w organizmie człowieka, np. funkcję
energetyczną.
Spośród wymienionych składników pokarmowych wybierz i podkreśl dwa, których
w diecie zrównoważonej organizm nie wykorzystuje jako źródła energii.

węglowodany; sole mineralne; tłuszcze; białka; witaminy

Zadanie 10. (1 pkt)

Błonnikiem (włóknikiem) pokarmowym nazywamy zespół substancji ścian komórkowych
roślin nietrawionych i niewchłanianych w przewodzie pokarmowym człowieka. Jest to
mieszanina substancji o charakterze polisacharydowym (celuloza, hemicelulozy, pektyny,
gumy, śluz) i niepolisacharydowym (ligniny). Według ekspertów Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO) dzienne spożycie przez człowieka błonnika pokarmowego powinno wynosić
ok. 30 g.

Na podstawie tekstu i własnej wiedzy oceń, czy informacje opisujące funkcję błonnika
pokarmowego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli
jest fałszywa.

Zadanie 11. (2 pkt)

Badano wpływ niedoboru witamin w diecie kobiet na ryzyko wystąpienia wady cewy
nerwowej u urodzonych przez nie dzieci. W tym celu porównano dwie grupy kobiet
i przebadano ich nowo narodzone dzieci.

a) Wyjaśnij, dlaczego do opisanego badania potrzebny był udział wymienionych dwóch
grup kobiet.

…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..

b) Na podstawie wyników badania sformułuj wniosek dotyczący wpływu diety matki
na występowanie wad rozwojowych u niemowląt.

…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 12. (1 pkt)

W poniższych zdaniach opisano wybrane narządy układu oddechowego człowieka.

A. Narząd ten składa się z dziewięciu chrząstek połączonych ze sobą za pomocą stawów,
więzadeł i mięśni. Największa z nich u mężczyzn tworzy wyniosłość wyczuwalną przez
skórę.

B. Długość tego narządu wynosi około 12 cm, składa się on z kilkunastu chrząstek
o podkowiastym kształcie, zawiera nabłonek migawkowy, biorący udział w oczyszczaniu
powietrza.

C. Ten odcinek dróg oddechowych pełni funkcje oczyszczania, ogrzewania i nawilżania
powietrza.

D. Jest wspólnym odcinkiem drogi oddechowej i pokarmowej, zbudowanym z licznych
mięśni i błony śluzowej.

Do nazwy każdego z wymienionych poniżej narządów przyporządkuj jego opis wybrany
spośród A–D.

jama nosowa ………….… tchawica …..……..… gardło ……..…..…

Zadanie 14. (2 pkt)

Komórki uzyskują energię w procesie oddychania tlenowego lub beztlenowego.
Na schemacie przedstawiono w uproszczeniu jeden z rodzajów oddychania komórkowego.

a) Podaj nazwę typu oddychania komórkowego – tlenowe albo beztlenowe –
przedstawionego na schemacie. Odpowiedź uzasadnij.

…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..

b) Podaj nazwy albo wzory chemiczne substratów lub produktów oddychania, które
należałoby wpisać w miejsca oznaczone na schemacie cyframi 1 i 2.

1. ………………………………………..… 2. ………………………………………..…

Zadanie 15. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono w uproszczeniu układ krwionośny człowieka.

a) Podaj, z którego obiegu krwi – A czy B – wpływa do serca krew utlenowana.
Odpowiedź uzasadnij.

…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..

b) Zaznacz poniżej nazwy dwóch naczyń krwionośnych, którymi krew wypływa z serca.

A. żyła płucna B. aorta C. tętnica płucna D. żyła główna E. żyła wrotna

Zadanie 16. (2 pkt)

Uzupełnij schemat – przyporządkuj poszczególnym rodzajom odporności swoistej
czynniki, które prowadzą do jej wytworzenia. Wybierz je z wymienionych.