Zadanie 16. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono klasyfikację rodzajów odporności swoistej. Poniżej wymieniono
różne przyczyny (1–4) nabywania odporności swoistej przez organizm człowieka.

Uzupełnij schemat, wpisując w wyznaczone kropkami miejsca numery (1–4),
odpowiadające sposobom nabywania odporności danego typu.

Zadanie 17. (1 pkt)

Antybiotyki, stosowane doustnie, hamują rozwój symbiotycznych bakterii jelitowych,
produkujących niektóre witaminy.

Wskaż witaminę, która jest produkowana przez bakterie w jelicie człowieka – podkreśl
jej nazwę.

Zadanie 18. (2 pkt)

Po wzięciu do ust niewielkiej szczypty mąki ziemniaczanej, zawierającej głównie skrobię,
początkowo nie odczuwamy żadnego smaku. Po krótkim czasie i wymieszaniu skrobi ze śliną
zaczynamy odczuwać smak słodki.

Wyjaśnij, uwzględniając procesy, które zachodzą w jamie ustnej, w jaki sposób
dochodzi do opisanej zmiany smaków.

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 19. (2 pkt)

Wątroba jest silnie ukrwiona, w jej komórkach zachodzą różnorodne procesy, ważne
dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Podaj dwie funkcje wątroby, inne niż wydzielanie żółci.
.

1. ………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. …………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono ilości wody pobieranej, wchłanianej, wydzielanej i wydalanej
w układzie pokarmowym człowieka w ciągu doby.

a) Podaj nazwy wydzielin oznaczonych na schemacie literami A i B.

A. ……………………………………………….. B. …………………………………………………..

b) Na podstawie informacji przedstawionych na schemacie określ, w którym odcinku
układu pokarmowego wchłaniana jest największa ilość wody.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 21. (1 pkt)

Przeprowadzono badania dotyczące przyswajalności żelaza z pokarmu na dwóch grupach
ochotników. Osobom z pierwszej grupy zastąpiono w pożywieniu białko zwierzęce białkiem
sojowym. Druga grupa ochotników zachowała w diecie białko zwierzęce. W obydwu
przypadkach zapewniono w diecie taką samą ilość dostępnego żelaza. Po pewnym czasie
oznaczono w obu grupach stężenie ferrytyny (białka magazynującego żelazo w organizmie).
Okazało się, że w grupie z dietą tradycyjną (z białkiem zwierzęcym) stężenie ferrytyny było
dwukrotnie wyższe niż w grupie z dietą opartą na białku soi, mimo że zawartość żelaza w obu
dietach była taka sama.

Na podstawie: M.H. Borawska, M. Malinowska, Wegetarianizm. Zalety i wady, Warszawa 2009.

Sformułuj wniosek na podstawie wyników uzyskanych w tym doświadczeniu.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 22. (1 pkt)

Poliembrionia to forma rozmnażania bezpłciowego, polegająca na podziale zygoty lub
zarodka, powstałych w wyniku rozmnażania płciowego, na kilka (dwa lub więcej)
rozwijających się zarodków. Poliembrionia występuje również u ludzi.

Określ, który rodzaj bliźniąt powstaje w wyniku poliembrionii. Odpowiedź uzasadnij.

A. bliźnięta monozygotyczne (jednojajowe) B. bliźnięta dizygotyczne (dwujajowe)

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 23. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono wyjściową sekwencję nukleotydów w wybranym fragmencie
cząsteczki DNA.

Spośród czterech sekwencji, w których doszło do mutacji (A–D), wybierz i zaznacz tę,
która powstała przez podstawienie pojedynczego nukleotydu w obrębie przedstawionego
fragmentu DNA.

Zadanie 24. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono dziedziczenie grup krwi w pewnej rodzinie.
Ojciec dzieci ma grupę krwi B, jeden z jego synów ma również grupę krwi B, natomiast drugi
syn – grupę krwi 0. Nie wiadomo, jaką grupę krwi mają: matka chłopców (oznaczona
na schemacie numerem 1.) i trzeci syn (oznaczony na schemacie numerem 2.).

Zaznacz zestaw grup krwi, które mogą mieć osoby oznaczone numerami 1. i 2.

Zadanie 25. (3 pkt)

Klinowate uwypuklenie linii nasady włosów na czole (tak zwany „wdowi ząbek”) jest
warunkowane autosomalnym allelem dominującym (B). Z czwórki potomstwa rodziców,
którzy oboje mają klinowate uwypuklenie linii nasady włosów, dwoje dzieci ma również
tę cechę, a dwoje – tej cechy nie ma.

a) Zapisz genotypy rodziców.

Genotyp matki: …………………………… Genotyp ojca: ………………………………

b) Zapisz wszystkie prawdopodobne genotypy, które mogą wystąpić u ich dzieci.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

c) Zapisz genotyp dziecka, którego całe potomstwo (100%) będzie miało klinowatą
nasadę włosów. …………………………………………………………………………………..

Zadanie 26. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono występowanie choroby genetycznej w pewnej rodzinie.

a) Na podstawie analizy schematu podkreśl w A i B po jednym właściwym określeniu,
dotyczącym sposobu dziedziczenia tej choroby.

A. allel dominujący / allel recesywny B. cecha autosomalna / cecha sprzężona z płcią

b) Zaznacz poniżej (A−D), jakie jest prawdopodobieństwo, że osoba chora przekaże
swojemu potomstwu allel warunkujący chorobę. Odpowiedź uzasadnij.

Uzasadnienie: ……………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 27. (1 pkt)

Uporządkuj wymienione w tabeli poziomy organizacji ponadorganizmalnej w sposób
rosnący (od najprostszego do najbardziej złożonego) – wpisz w tabeli numery 1–4.

Zadanie 28. (1 pkt)

W tabeli przedstawiono zawartość pestycydu DDT (dichlorodifenylotrichloroetanu) w wodzie
i niektórych organizmach ekosystemu morza. Związek ten wycofano w większości krajów
w II połowie XX wieku, ale na pewnych terenach nadal wykorzystywany jest do zwalczania
komarów tam, gdzie występuje malaria. Jego obecność wykrywana jest w różnych
organizmach.

Na podstawie danych z tabeli sformułuj wniosek dotyczący zależności pomiędzy
poziomem zajmowanym w piramidzie pokarmowej a zawartością DDT w organizmach
tego ekosystemu.

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 29. (3 pkt)

Dziura ozonowa to zjawisko zmniejszenia się grubości warstwy ozonu w stratosferze,
spowodowane zmniejszaniem się liczby cząsteczek ozonu na skutek zanieczyszczenia
atmosfery związkami chemicznymi reagującymi z tym gazem.

a) Wśród wymienionych związków (A−E) zaznacz dwa, które przyczyniają się
do niszczenia ozonosfery

b) Wyjaśnij, dlaczego zmniejszenie grubości warstwy ozonowej jest zagrożeniem
dla organizmu człowieka.

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 30. (1 pkt)

Bóbr, gatunek przez wiele lat objęty ścisłą ochroną, został reintrodukowany po II wojnie
światowej w kilku miejscach Polski. Bobry zwiększały swoją liczebność i część z nich została
również przesiedlona w kolejne miejsca, gdzie dawniej występowały, ale wyginęły. Dzięki
staraniom ludzi gatunek ten przestał być zagrożony i jest teraz objęty ochroną częściową.

Na podstawie tekstu określ, jakim sposobem ochrony przyrody (czynnym czy biernym)
było przesiedlanie bobrów na stanowiska, na których te ssaki wyginęły. Odpowiedź
uzasadnij.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….