Zadanie 1. (1 pkt)

Wymienionym białkom (A–C) przyporządkuj po jednej funkcji (1−4), jaką pełnią one
w organizmie człowieka.

Zadanie 2. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę jądra komórkowego.

a) Podaj nazwę struktury oznaczonej na rysunku literą X.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

b) Określ, czy jest to jądro komórki będące w trakcie podziału, czy – znajdujące się
w stadium międzypodziałowym. Odpowiedź uzasadnij.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 3. (1 pkt)

Nabłonek wyścielający tchawicę i oskrzela zbudowany jest z komórek mających
na powierzchni rzęski oraz z komórek wydzielających śluz. Szkodliwe substancje, które
występują w dymie tytoniowym, powodują między innymi zahamowanie ruchu rzęsek
nabłonka. U nałogowych palaczy, którzy palili przez wiele lat, stwierdza się duże obszary
nabłonka, na których rzęski są zupełnie zniszczone.

Wyjaśnij, uwzględniając funkcję rzęsek nabłonka, dlaczego ich brak jest przyczyną
częstego występowania chorób układu oddechowego u nałogowych palaczy.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 4. (2 pkt)

Na rysunku w sposób schematyczny przedstawiono mały i duży obieg krwi w organizmie
człowieka. Uwaga: nie oznaczono kierunku przepływu krwi.

a) Wpisz po dwa oznaczenia literowe naczyń krwionośnych (A−D), które:

doprowadzają krew do serca …………………, wyprowadzają krew z serca …………………… .

b) Wpisz literę, którą na rysunku oznaczono aortę. ……………………….

Zadanie 5. (1 pkt)

Krążenie wieńcowe zaopatruje w tlen mięsień sercowy. Tętnice wieńcowe (prawa i lewa)
odchodzą od aorty. Ich coraz drobniejsze rozgałęzienia doprowadzają krew do naczyń
włosowatych w różnych częściach mięśnia sercowego. Żyły krążenia wieńcowego zbierają
krew z włosowatych naczyń wieńcowych i doprowadzają ją przez zatokę żylną
lub bezpośrednio do prawego przedsionka.

Podkreśl – w nawiasie poniższego zdania – poprawne określenie dotyczące obiegu krwi,
do którego należy krążenie wieńcowe.

Z podanego opisu wynika, że krążenie wieńcowe jest częścią (małego / dużego) obiegu krwi.

Zadanie 6. (2 pkt)

W utrzymaniu przez organizm człowieka stałej temperatury ciała uczestniczą różne
mechanizmy, które polegają na regulowaniu utraty energii cieplnej z organizmu
lub niedopuszczeniu do jego nadmiernego wychłodzenia. W procesach tych uczestniczy
również skóra, która jest także narządem czucia powierzchniowego.

a) Procesom (A i B) wymienionym poniżej, zapewniającym utrzymanie stałej temperatury
ciała, przyporządkuj wszystkie elementy budowy (1–3), które w tym procesie
uczestniczą.

b) Podaj dwa przykłady receptorów znajdujących się w skórze właściwej, dzięki którym
skóra jest narządem czucia powierzchniowego

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 7. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono, w sposób uproszczony, zmiany w tempie zużywania substratów
i wytwarzania produktów w przebiegu następujących po sobie dwóch procesów (I i II),
dostarczających energii z utleniania glukozy w komórkach intensywnie pracujących mięśni
szkieletowych.

a) Podaj nazwę każdego z przedstawionych procesów.

I. ……………………………………………………….. II. …………………………………………………………

b) Podaj nazwę związku chemicznego powstającego w przebiegu procesu II w komórce
mięśniowej i oznaczonego na schemacie literą X.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 8. (1 pkt)

Kości budujące szkielet człowieka są połączone ze sobą za pomocą różnych rodzajów
stawów, mających różny zakres ruchów. Na przykład staw barkowy (ramienny) umożliwia
ruchy kończyny górnej w wielu płaszczyznach.
Zaznacz poniżej rodzaj stawu, do którego należy staw barkowy.

Zadanie 9. (2 pkt)

U kobiet w wieku 40–50 lat, z powodu zachodzących zmian hormonalnych, zaczyna się
powolny spadek masy kostnej na skutek odwapnienia. Po pięćdziesiątym roku życia spadek
ten jest u większości kobiet dość gwałtowny i może prowadzić do osteoporozy.

Zaproponuj dwa działania, które pomogą kobietom zapobiegać ubytkowi masy kostnej
prowadzącemu do osteoporozy. Uzasadnij proponowane działania.

Działanie 1. ………………………………………………………………………………………………………………….

Uzasadnienie:

……………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Działanie 2. ………………………………………………………………………………………………………………….

Uzasadnienie:

……………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 10. (2 pkt)

Obwodowy układ nerwowy składa się z nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowych. Nerwy
te mogą pełnić funkcje czuciowe, ruchowe lub mieszane (pełnią funkcje zarówno czuciowe,
jak i ruchowe).

Na podstawie podanych informacji określ, jakie funkcje pełnią wymienione nerwy
czaszkowe. Wybierz je spośród funkcji podanych w tekście i wpisz w wyznaczone
miejsca.

1. Nerw językowo-gardłowy: część nerwu unerwia mięśnie gardła odpowiadające
za połykanie, a część tworzy włókna smakowe języka – funkcja ………………………………….. .

2. Nerw węchowy: przewodzi impulsy nerwowe z jamy nosowej do mózgu –
funkcja …………………………………………. .

3. Nerw bloczkowy: unerwia mięśnie gałki ocznej, jego uszkodzenie jest przyczyną zeza –
funkcja …………………………………………. .

Zadanie 11. (1 pkt)

Odruchy są to utrwalone, automatyczne reakcje organizmu na różnego rodzaju bodźce.

Określ rodzaj każdego z odruchów wymienionych w tabeli. Zaznacz B (bezwarunkowy),
jeśli dany odruch jest przykładem odruchu bezwarunkowego, albo W (warunkowy) –
jeśli jest to przykład odruchu warunkowego.

Zadanie 12. (3 pkt)

Na schemacie przedstawiono elementy łuku odruchowego.

a) Narysuj, przy pogrubionych kreskach na schemacie, strzałki ilustrujące kierunek
przepływu impulsu nerwowego w każdym neuronie.

b) Podaj nazwę neuronu oznaczonego na schemacie literą X. ……………………………………….

c) Określ, dlaczego przedstawiony schemat nie może ilustrować odruchu kolanowego.

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 13. (2 pkt)

Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli narysuj wykres porównujący częstość
występowania czerniaka złośliwego u kobiet i mężczyzn w latach 2000–2010.

Zadanie 14. (1 pkt)

Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zmian liczby
zachorowań na czerniaka w latach 2000–2010, uwzględniający różnice bądź podobieństwa
w zachorowalności kobiet i mężczyzn.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 15. (2 pkt)

Przedstaw dwa różne przykłady działań profilaktycznych, zmniejszających ryzyko
zachorowania na czerniaka skóry u ludzi.

1. ………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………