Białka są związkami wielkocząsteczkowymi, które odgrywają ważną rolę w procesach wzrostu, rozwoju i codziennego funkcjonowania organizmu człowieka.

Oceń prawdziwość zamieszczonych w tabeli stwierdzeń, wpisując w odpowiednich miejscach literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

Skóra zbudowana jest z naskórka i skóry właściwej. Naskórek utworzony jest przez nabłonek
wielowarstwowy płaski. Komórki naskórka nieustannie powstają, rogowacieją, obumierają
i ulegają złuszczaniu. W warstwie podstawnej naskórka znajdują się melanocyty, które
produkują melaniny – barwniki, od nagromadzenia których zależy barwa skóry. Melaniny
pochłaniają również część promieniowania UV, stanowiąc filtr promieniowania w skórze.
Pod wpływem promieniowania słonecznego w warstwie podstawnej naskórka jest
produkowana witamina D3. Tak zbudowany naskórek chroni organizm przed działaniem
wielu czynników zewnętrznych.

a) Podaj przykłady dwóch różnych czynników zewnętrznych, przed których szkodliwym działaniem chroni nas naskórek.

1.

2.

b) Wyjaśnij, dlaczego ciemne zabarwienie skóry, np. u Afroamerykanów zamieszkałych w północnych stanach USA, może mieć negatywny wpływ na syntezę witaminy D3 w naskórku.

Na schematach przedstawiono działanie mięśni ramienia człowieka.

a) Podaj, który z przedstawionych wyżej mięśni jest prostownikiem.

b) Opisz, w jaki sposób po wykonaniu ruchu przez dowolny z tych mięśni kończyna może wrócić do położenia (stanu) wyjściowego.

Około 40. roku życia człowieka rozpoczyna się wyraźny spadek masy kości, ponieważ
procesy usuwania obumierającej, starszej tkanki kostnej (resorpcja) przeważają nad
procesami tworzenia nowej tkanki. Prowadzi to do zmniejszenia gęstości i wytrzymałości
kości (tracimy w ten sposób około 0,5%–1,0% minerałów rocznie). Dodatkowym czynnikiem
zmniejszającym wytrzymałość kości jest osteoporoza. W przebiegu osteoporozy ubytek
minerałów może wynosić 2,0%–5,0% rocznie i więcej. Zmniejszenie masy kostnej przejawia
się większą łamliwością kości.

Podaj przykłady dwóch działań, które powinien podjąć człowiek, aby zabezpieczyć się przed niekorzystnymi zmianami w tkance kostnej oraz uzasadnij znaczenie każdego z nich.

1.

2.

Układ grupowy Rh stanowią trzy pary antygenów, z których największe znaczenie ma
antygen D. Krew charakteryzującą się obecnością antygenu D w błonach erytrocytów oznacza
się Rh+, a przy braku tego antygenu Rh–. Niezgodność antygenowa między matką a płodem
dotycząca antygenu D może stanowić przyczynę konfliktu serologicznego (prowadzącego do
hemolitycznej choroby noworodków).

W tabeli przedstawiono cztery przypadki układów grupowych Rh matki i płodu.

Wśród przedstawionych w tabeli przypadków (A-D) zaznacz ten, który może doprowadzić do konfliktu serologicznego.

Serce poza organizmem zmarłego w wyniku wypadku człowieka kurczy się jeszcze przez wiele godzin, jeżeli jest przechowywane w płynie fizjologicznym bogatym w tlen i o odpowiednim składzie chemicznym.

Podaj, jak można tę właściwość serca wykorzystać w medycynie. Odpowiedź uzasadnij.

W tabeli przedstawiono procentową zawartość tlenu i dwutlenku węgla w powietrzu wdychanym i w powietrzu wydychanym.

Na podstawie danych z tabeli, określ kierunki przenikania O2 i CO2 w trakcie wymiany gazowej między pęcherzykami płucnymi a krwią w naczyniach krwionośnych.

1. Tlen

2. Dwutlenek węgla

Tlenek węgla (czad) dostając się do organizmu człowieka tworzy z hemoglobiną względnie trwały związek. Źródłem czadu mogą być spaliny i dym papierosowy.

Uzasadnij opinię, że ludzie palący papierosy mogą być mniej wydolni fizycznie, niż niepalący.

W tabeli przedstawiono ilość niektórych składników przesączu kłębkowego filtrowanych w nerkach zdrowego człowieka w ciągu 24 godzin, w porównaniu z ilością tych składników wydalonych w ciągu doby w moczu ostatecznym.

Wypisz z tabeli nazwę tego składnika przesączu kłębkowego, który nie powinien, ale czasem (w wyniku choroby) może pojawić się w moczu ostatecznym. Podaj nazwę choroby, na którą może wskazywać obecność tego składnika w moczu ostatecznym.

składnik

choroba

Zaburzenia gospodarki wodnej w organizmie można postrzegać jako problemy związane z niedoborem lub z nadmiarem wody (odwodnienie lub przewodnienie). Zarówno niedobór, jak i nadmierne gromadzenie się płynów w organizmie człowieka, może stanowić zagrożenie dla życia

a) Podaj przykłady dwóch grup wiekowych, dla których zaburzenia gospodarki wodnej są najbardziej groźne.

1.

2.

b) Podaj dwie przyczyny prowadzące do niedoboru płynów ustrojowych (których głównym składnikiem jest woda) w organizmie człowieka.

1.

2.

W tabeli przedstawiono dzienne zapotrzebowanie na energię (kcal) w zależności od płci, masy ciała i aktywności fizycznej człowieka.

a) Narysuj diagram słupkowy (w jednym układzie współrzędnych), ilustrujący dzienne zapotrzebowanie na energię kobiet i mężczyzn o masie ciała 65 kg, wykazujących się umiarkowaną i bardzo dużą aktywnością fizyczną.

b) Sformułuj jeden wniosek wynikający z przedstawionych na diagramie zależności.

Neurony są podstawowymi jednostkami anatomicznymi układu nerwowego. Są one komórkami pobudliwymi, to znaczy, że reagują na działające na nie bodźce.

W miejsca 1, 2, 3 wpisz trzy podstawowe funkcje neuronów.
Docierające do neuronu informacje zawarte w bodźcach są przez neuron

1.

2.

3.

Na wykresach przedstawiono wydzielanie hormonu melatoniny w rytmie dobowym oraz w zależności od wieku człowieka.

Określ tendencje zmian w wydzielaniu melatoniny

a) w rytmie dobowym.

b) w zależności od wieku człowieka.

Stres jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym organizmu w sytuacji powodującej jego przeciążenie (zbyt duża ilość i intensywność bodźców działających na układ nerwowy
człowieka). Stresu nie da się uniknąć, ale można i należy kontrolować go, tak aby stał się czynnikiem pomocnym i mobilizującym nasze twórcze działania.

Wśród zamieszczonych niżej stwierdzeń (A-E) zaznacz te dwa, które dotyczą utrzymania stresu na bezpiecznym poziomie.

Na schemacie przedstawiono fragment włókna mięśnia szkieletowego z oznaczoną jednostką funkcjonalną – sarkomerem.

Wśród niżej podanych zmian (A-D) zaznacz tę, która zachodzi, gdy mięsień szkieletowy się kurczy.